پارگی رباط صلیبی
مفصل زانو ساختاری پیچیده‌‌ای دارد که از استخوان، رباط ، تاندون و سایر بافت‌ها تشکیل شده است که با یکدیگر همکاری می‌کنند و منجر به راه رفتن میشود.
وظیفۀ نگهداشتن استخوان‌ها به عهدۀ «رباط» است که بافت بسیار محکمی دارد.
چهار رباط اصلی در زانو وجود دارد که همانند طناب‌هایی بسیار قوی عمل می‌کنند و استخوان‌ها را در کنار یکدیگر نگه داشته و موجب ثابت ماندن زانو میشود.
یکی از مهم‌ترین رباط‌های زانو، رباط صلیبی است.
رباط صلیبی قدامی زانو داخل مفصل زانو قرار دارد، که به‌صورت مورب از استخوان ران تا استخوان ساق متصل شده است.
در نهایت این رباط به ثبات مفصل زانو کمک کرده و موجب حرکت انسان میشود.
رباط صلیبی جلویی چیست؟
رباط صلیبی جلویی یکی از رباط های مهم مفصل زانو است.
ازجمله عوامل مهم ثبات هر مفصل بستگی به سالم بودن ساختمان رباط آن مفصل دارد و اگر مفصلی تحرک زیادی در حالت طبیعی داشته باشد، نقش رباط یا رباط های آن مفصل اهمیت بیشتری مییابد.
قدرت رباط متقاطع (صلیبی) جلویی معادل رباط طرفی داخلی یا MCL و نصف قدرت رباط متقاطع پشتی یا PCL است.
رباط متقاطع جلویی معمولا رباط صلیبی قدامی نیز خوانده میشود.
این رباط ازجمله رباطهایی است که به هنگام فعالیتهای شدید آسیب میبیند.
در ورزشکاران حرفهای پارگی رباط متقاطع جلویی شایع است و به پارگی ACL معروف است.
اگر نیروی اعمال شده خیلی زیاد باشد، احتمال پارگی رباط طرفی داخلی و منیسک داخلی به همراه پارگی رباط متقاطع جلویی وجود دارد.
پارگی رباط صلیبی زانو از عواملی است که بسیاری از افراد در ورزش‌های خاص را درگیر می‌نماید.
از علائم این ضایعه درد، تورم و عدم وجود ثبات و ایستایی در حالت ایستاده در فرد است. پارگی رباط صلیبی زانو درجات مختلفی دارد.
علائم و نشانه‌های آسیب به رباط صلیبی قدامی زانو
- تورم شدید زانو در طی 24 ساعت اول
- شنیدن صدای بلند و ناگهانی از زانو
- درد شدید و ناتوانی در انجام ادامۀ فعالیت
- از دست دادن دامنۀ فعالیت حرکتی
- احساس عدم ثبات و تحمل وزن بدن
- احساس خالی شدن زانو
- ناراحتی هنگام حرکت
درجات آسیب
به طورکلی شدت و درجات آسیب رباط صلیبی جلویی (قدامی)شامل:
کشیدگی درجۀ یک
در این سطح از کشیدگی، رباط صدمۀ خفیفی دیده و اندکی کشیده شده است، اما هنوز هم می‌تواند به ثبات مفصل زانو کمک کند.
کشیدگی درجۀ دو
در کشیدگی درجۀ دو، کشیدگی رباط زانو به حدی است که موجب سستی رباط شده است.
اغلب به این نوع کشیدگی، پارگی جزئی رباط گفته میشود.
کشیدگی درجۀ سه
در این نوع کشیدگی، معمولا رباط دچار شدیدترین نوع آسیب شده است که از آن به عنوان پارگی رباط یاد میشود.
رباط به دو قسمت تقسیم شده و مفصل زانو بسیار ناپایدار میگردد.
در پارگی کامل احتمال خونریزی در مفصل وجود دارد و بی ثباتی ایجاد میشود.
در پارگی کامل رباط متقاطع جلویی به ویژه در ورزشکاران حرفهای یک صدای پوپ از طرف بیمار گزارش میشود.
این صدای پوپ با احساسی از خالی نمودن زانو ایجاد میگردد.
در لحظه پاره شدن درد شدید است اما پس از آن کاهش مییابد.
چون خونریزی در مفصل (همارتروز) بعداً اتفاق میافتد درد ثانویه ناشی از آن وجود خواهد داشت.
اما درصورت پارگی ناقص به علت وجود درد شدید، امکان ادامه فعالیت پس از آسیب غالباً وجود ندارد(برخالف پارگی کامل)
فعالیت‌هایی که موجب آسیب رسیدن به رباط صلیبی زانو خواهند شد
- توقف ناگهانی در حین حرکت یا تغییر جهت سریع
- پرش از ارتفاع و فرود با زانو
- ضربه مستقیم به زانو یا برخورد، مانند برخوردهای بازیکنان به یکدیگر در فوتبال
- استفاده از کفش‌های نامناسب
- بازی روی سطح چمن مصنوعی
- استفادۀ نادرست از تجهیزات ورزشی که اتصالات آن به‌درستی تنظیم نشده باشد.
درمان پارگی رباط زانو
انجام درمان پارگی رباط صلیبی زانو قدامی به میزان جدی بودن عارضه، وجود آسیب‌های دیگر در ناحیه و میزان فعالانه بودن شیوه زندگی فرد آسیب‌دیده بستگی خواهد داشت.
کاری که بیمار باید انجام دهد این است که هر چه زودتر به پزشک معالج مراجعه کرده و نسبت به درمان آسیب‌های حاد و ازجمله پارگی رباط زانو بر اساس روش‌های ذکرشده در بخش آسیب رباط اقدام نماید.
درصورتی‌که علائمی همانند درد در هنگام حرکت، محدودیت دامنه حرکت، تورم در مفصل زانو، ایجاد حساسیت موضعی در امتداد رباط‌ها یا عدم ثبات مانند خالی کردن زانو مشاهده نمود با پزشک مشورت کند.
پزشک معالج در آسیب رباط اقدام به پرهیز از انجام فعالیتهای ورزشی نموده و در اسرع وقت اقدام به تمرین برای عضله‌های جلو و پشت ران می‌نماید.
در برخی مواقع استفاده از یک بانداژ حمایتی گچی تجویز میگردد و این نوع درمان برای چند هفته به طول می‌انجامد.
در پارگی کامل یا درجه3، بی‌حرکتی در قالب گچی برای چند هفته تجویز و به دنبال آن 3 هفته قالب گچی متحرک مورداستفاده قرار می‌گیرد.
این نوع درمان به‌عنوان درمان جایگزین جراحی یا درمان غیرتهاجمی به‌کاربرده میشود.
در جهت حفظ عملکرد عضله‌ای ران، تمرین‌ها و ورزش‌های خاص عضلانی توسط پزشک معالج تجویز میشود.
تمرین‌ها باعث افزایش قدرت عضلات، افرایش توان و نیز افزایش دامنه حرکتی در مفصل زانو میشود.
عمل جراحی رباط صلیبی قدامی زانو
در طی عمل جراحی، جراح بافت آسیب‌دیده را برداشته و آن را با قسمتی از تاندون که بافتش مشابه بافت رباط است، جایگزین می‌کند. این بافت، بافت پیوندی نامیده میشود.
جراح اتصالات را به بافت‌های کناری و استخوان‌ها پیوند می‌دهد.
این پیوند همچون داربستی عمل می‌کند و بافت رباط جدید روی آن رشد خواهد کرد.
رباط از قسمتهای مختلف بدن برداشته یا از رباط مرده و مصنوعی استفاده میشود که جایگزین رباط قبلی خواهند شد.
حدود 1 تا 3 سال نیز زمان لازم است، تا این رباط قوام کامل را پیدا کند.
در صورتی که رباط نیاز به پیوند داشته باشد، غالبا این پیوند را از تاندون‌های بالایی آن گرفته میشود.
در برخی مواقع نیز از تاندون چهار سر ران یا کشکک زانو تا ران، استفاده میشود.
هریک از این منابع پیوند، مزایا و معایب خود را دارند؛ به همین دلیل برای تعیین بهترین گزینه قبل از عمل باید با پزشک جراج مشورت کرد.
درمان‌های توان‌بخشی بعد از عمل بسیار مهم است و این کار اگر به‌صورت دقیق انجام شود، معمولا ثبات و عملکرد زانو را به آن برگردانده میشود.
بازگشت به زندگی روزمره پس از عمل جراحی رباط صلیبی زانو
از آنجایی که رشد مجدد رباط زمان‌بر است، بازۀ زمانی مشخصی برای بازگشت ورزشکاران به میادین ورزش وجود ندارد و به‌طور کلی یک سال یا بیشتر زمان میبرد تا بتوانند تمام و کمال به ورزش بپردازند.
پزشک فوق‌تخصص زانو آزمایش‌هایی را در جهت سنجش پایداری، قدرت، عملکرد و آمادگی بازگشت به فعالیتهای ورزشی در فواصل مختلف انجام می‌دهند.
هدف از توان‌بخشی، کاهش درد و تورم، تکمیل حرکات زانو و تقویت عضلات است.
تکمیل دورۀ فیزیوتراپی تا انتها برای افرادی که ورزش‌های سنگین انجام نمی‌دهند، بسیار موفقیت‌آمیز است.
هرچه فشار کمتری روی زانوها تحمیل شود، درمان سریع‌تر پاسخ خواهد داد.
چه نحوۀ درمان شامل جراحی باشد یا نه، انجام فیزیوتراپی و توان‌بخشی نقش مهمی در بازگشت بیمار به فعالیتهای روزانه دارد.
انجام فیزیوتراپی بعد از عمل به کاهش تورم بسیار کمک خواهد کرد و انجام تمرینات خاص، عملکرد مناسب را به زانو باز می‌گرداند.
همچنین ماهیچه‌های پشت پا که از رباط صلیبی پشتیبانی می‌کنند را تقویت خواهد کرد.
بسیار مهم است که بیمار قبل از بازگشت به میادین ورزش و انجام فعالیتهای بدنی شدید، آزمایش‌هایی را در جهت سنجش پایداری، قدرت و عملکرد خود انجام دهد و از آمادگی بازگشت خود اطمینان حاصل کند.
انجام فیزیوتراپی ابتدا جهت بازگرداندن حرکت به عضلات اطراف مفصل است.
این برنامۀ طولانی‌مدت جهت مراقبت از رباط جدید توسط فیزیوتراپیست طراحی میشود.
مرحلۀ آخر توان‌بخشی نیز با هدف بازگرداندن عملکرد متناسب حرکتی، برای بیمار انجام میشود که حداقل 6 ماه زمان میبرد.
